Egzamin z tolerancji

Ludzie zazwyczaj dystansują się względem chorych psychicznie, unikają wchodzenia w nieformalne kontakty z nimi, a także upowszechniają negatywne, uproszczone, stereotypowe opinie dotyczące tej grupy osób. Gorzej gdy ma miejsce wprowadzanie prawnych ograniczeń możliwości działania w jakimś obszarze, np. zawodowym i blokowanie dostępu do pewnych form aktywności zarezerwowanych dla osób zdrowych. A niestety w Polsce ma to miejsce powszechnie. Najczęstsze stereotypy dotyczące chorujących psychicznie są nieprawdziwe i krzywdzące. Chory psychicznie jest niebezpieczny, ponosi odpowiedzialność za swój stan, cierpi na chorobę, która jest chroniczna i trudna do leczenia, jest nieprzewidywalny i niezdolny do należytego wypełniania ról społecznych - tak myśli przeciętny Polak. Najbardziej powszechną konsekwencją stygmatyzacji człowieka z zaburzeniami zdrowia psychicznego jest pozbawienie go możliwości podejmowania ról rodzinnych i zawodowych, pozbawienie kontaktów towarzyskich. Przypisywanie mu roli osoby małowartościowej, bezużytecznej, powoduje ograniczenie jego aktywności, a na zasadzie samospełniającego się proroctwa umniejsza kompetencje intelektualno-społeczne, pogłębiając dodatkowo alienację. Praktyki dyskryminacyjne, pozbawienie chorego praw, wzbudzenie w nim lęku, poczucie że jest izolowany i napiętnowany bywa efektem agresywnych reakcji obronnych, na które nie powinno być społecznego przyzwolenia. Osoba chora psychicznie czuje się wyalienowana ze społeczeństwa, z pewnością może odczuwać wstyd oraz kompleks niższości,chociaż taki stan rzeczy nie jest przecież winą tej osoby. Osoby takie czują się nierozumiane przez społeczeństwo. Z drugiej strony społeczeństwo boi się tego co jest inne, panuje kult normalności i zwyczajności - to co jest inne jest często eliminowane. Pracodawcy bardzo rzadko decydują się zatrudniać osoby ze schorzeniami psychicznymi, bo są mniej wydajni, efektywni, dlatego też osoby takie mogą mieć trudności z realizacją swych życiowych motywacji i planów.

„Miarą człowieczeństwa jest stosunek do ludzi chorych psychicznie”

Każda osoba chora psychicznie zasługuje na szacunek i wsparcie. Ocenianie, odrzucenie i napiętnowanie chorego jest nie na miejscu i może pogłębiać uczucie osamotnienia, niezrozumienia i dalsze izolowanie się od otoczenia. Lęk warto zastąpić chęcią poznania, niezależnie od tego, czy choroba dotyka nas samych, naszych bliskich, czy po prostu nic o niej nie wiemy. Warto zdawać sobie sprawę, że mimo toczącego się procesu chorobowego, człowiek zachowuje swoją część zdrową, ma swoje pasje, zainteresowania, talenty i umiejętności zawodowe – choroba na ogół nie niszczy wszystkiego. Choroba psychiczna, podobnie jak starość, bezdomność czy kalectwo, nie muszą być zatem, ostatecznie, przyczyną wykluczenia. Są raczej pretekstem do niego, darmową wymówką dla naszej obojętności, dla lenistwa i krótkowzroczności elit politycznych, dla płycizny debat publicznych, o ile takie debaty się w ogóle prowadzi. Łatwiej jest przecież przemilczeć i zapomnieć, zgodzić się na cudzą tragedię, byle działa się poza naszym wzrokiem, pozornie bez konsekwencji dla naszego życia. Ale jeśli tzw. normalność ma być barierą dla innych, to będzie ostatecznie jedynie podłością i wyrzutem sumienia. Lękiem przed przyszłością, ponieważ dobra, którego odmówimy swoim bliźnim i nam z pewnością prędzej czy później ktoś odmówi...


^{Rafał Szwaracki}